Үндэсний шуудан сонин 2012.2.21 №047 /1381/,
Хууль зүйн мэдээ сонин 2012 оны 2 дугаар сар дугаар 04(208)
Á. ÿíáèëýã: Ñîíãóóëèéí øèíý
õóóëèéí çàðèì ç¿éë ¯íäñýí õóóëü çºð÷ñºí
2011 îíû 12 äóãààð ñàðûí
15-íû ºäºð áàòëàãäñàí Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëûí ñîíãóóëèéí
òóõàé õóóëèéí òàëààð õóóëü ç¿éí óõààíû äîêòîð Á.ÿíáèëýãòýé ÿðèëöëàà.
-ÓÈÕ-ûí ñîíãóóëèéí
òóõàé øèíý õóóëü áàãàã¿é ø¿¿ìæëýë äàãóóëæ áàéõ øèã áàéíà. Ýíý òàëààð ìýðãýæëèéí
õ¿íèé õóâüä òà ÿìàð òàéëáàð õýëýõ âý?
-ÓÈÕ-ûí ñîíãóóëèéí øèíý õóóëèéã èðãýä íàðèéâ÷ëàí ñóäàëæ, íýëýýä
îëîí õ¿í áóðóó, çºâ õýìýýí ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëæ áàéõ øèã áàéíà. Çàðèì ç¿éë íü ¿íýõýýð
¯íäñýí õóóëü çºð÷ñºí ãýäýãòýé ñàíàë íýãäýõýýñ àðãàã¿é.
- Çàðèì õ¿ì¿¿ñ Óëñûí èõ õóðëûí ñîíãóóëèéí
òóõàé õóóëü ìàø îëîí öîîðõîéòîé áàòëàãäñàí ãýæ ¿çýæ áàéãàà þì áèëýý. Õýñýã õ¿ì¿¿ñ
òîäîðõîé àñóóäëààð ¯íäñýí õóóëèéí öýöýä õ¿ðòýë õàíäñàí ãýæ ñîíññîí? ×óõàì
ÿìàð ç¿éë ¯íäñýí õóóëü çºð÷ñºí áàéíà âý?
-Ñîíãîõ, ñîíãîãäîõ ýðõ áîë Ìîíãîë Óëñûí èðãýíèé áàòàëãààòàé ýäëýõ ýðõ, íºãºº òàëààñàà
õ¿íèé óëñ òºðèéí ýðõ, ýðõ ÷ºëººíèé ãîë öºì ãýäãèéí èëýðõèéëýë þì. Øèíý õóóëèéí óëñ òºðèéí àëáàí õààã÷ààñ áóñàä òºðèéí àëáàí õààã÷, òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí
ºì÷èò, òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéí óäèðäàõ àëáàí
òóøààëòàí íýð äýâøèõ áîë 1 ñàðûí 1-íèé ºäðººñ ºìíº àæëàà ºãñºí áàéíà ãýñýí íü ¯íäñýí õóóëü çºð÷ñºí áàéíà.
Ó÷èð íü "ñîíãîãäîõ
ýðõ", õóóëü ø¿¿õèéí ºìíº ýðõ
òýãø áàéõ, ýðõýëæ áóé àëáàí òóøààëààð íü ÿëãàâàðëàõã¿é áàéõûã á¿ä¿¿ëãýýð çºð÷ñºí àãóóëãàòàé
áîëæýý. Óëñ òºðèéí àëáàí
õààã÷èä äàâóó ýðõ îëãîñîí áàéíà. ͺ㺺 òàëààñ Òºðèéí àëáàíû òóõàé õóóëèéí
23.2-ò “Òºðèéí æèíõýíý àëáàí õààã÷ ...Óëñûí
Èõ Õóðëûí ... ñîíãóóëüä íýð äýâøèõ
áîëñîí áîë õóóëüä çààñíû äàãóó íýð äýâøèã÷ýýð á¿ðòã¿¿ëýõýýð ñîíãóóëèéí õîðîîíä õîëáîãäîõ áàðèìò áè÷ãèéã
èð¿¿ëýõýýñ ºìíº òºðèéí àëáàíààñ ÷ºëººëºãäºõ ºðãºä뺺 òºðèéí áàéãóóëëàãûí ýðõ á¿õèé
àëáàí òóøààëòàíä ãàðãàíà" ãýýä çàà÷èõñàí áàéõàä ýíý áàéäëûã á¿¿ð äîðäóóëæ õóóëü÷èëæ
áàéãàà íü îäîîãèéí ÓÈÕ-ûí
ãèø¿¿ä ººðñäºäºº õóóëèàð äàâóó
ýðõ îëãîæ áóñàä øèíý íýð äýâøèõ ýðìýëçýë á¿õèé áóñàä õ¿íèéã øàõàõ ãýñýí îðîëäëîãî ãýæ õàðàãäàæ
áàéíà. Ýíä çºâõºí ñîíãîãäîõ ýðõ áóñ, èðãýä ººðñäèéí èòãýë õ¿ëýýëãýñýí
õ¿íýý ñîíãîõ ýðõ íîöòîé çºð÷èãäºæ áàéíà.
-Áóñàä óëñàä ñîíãóóëèéí ºìíº àæëààñ íü ÷ºëººëºõ òîõèîëäîë
áàéäàãã¿é ãýæ ¿¿?
-Ǻâõºí öýðýã àðìèéí àëáàí òóøààëòíóóäûã
öýðãèéí õ¿÷ýýð òºðèéí ýðãýëò ãàðãàæ áîëçîøã¿é õýìýýí íýã æèëèéí ºìíº ÷ºëººëºõººð
çàðèì îðíû õóóëüä çààñàí áàéäàã. Ìàíàé òîõèîëäîë áîë óëñ òºðèéí àëáàí õààã÷ààñ áóñàä
õýìýýí õýòýðõèé õàâòãàéðóóëñàí áàéíà. ͺ㺺 òàëäàà áàðàà, ìàòåðèàë òàðààæ áîëîõã¿é
ãýýä õèéæ áîëîõ á¿õèé ë ¿éëäë¿¿äèéã íü õîðèãëîñîí áàéãàà ø¿¿ äýý. Òýãñýí õýðíýý
çîõèîìëîîð õóãàöàà òàâüñàí áàéãàà þì. Õàðèí óëñ òºðèéí àëáàí õààã÷èä ººðñ人 áîë
àæëûí òàéëàíãàà òàíèëöóóëàõ íýðèéí äîð äàì ñóðòàë÷èëãàà õèéæ áîëîõîîð çîõèöóóëæýý.
Ýíý áàéäëààð áîë ìýðãýøñýí òºðèéí àëáàí õààã÷èä òºð áàðèõ áèø, õàðèí óëñ òºð÷ õýìýýí
ººðñäèé㺺 äºâèéëãºñºí õýäýí íºõºä ë òºðèéí ýðõèéã áàéíãà áàðèõ áîëîõ íü. Óã íü
áîë áèä ÷èíü ºäºð á¿ð ë òºðèéí àæëûã óëñ òºðººñ õîë áàéëãàÿ ãýýä áàéãàà áèç äýý.
Åðºíõèéëºã÷èéí áàãèéã ãàéã¿é àæèëëààä áàéíà, ýíý õóóëüä õîðèã òàâèõ áîëîâ óó ãýæ
õàðæ áàéñàí õóäëàà áàéñàí.
-Íýã ñàðûí íýãíýýñ
ºìíº àæëààñ ÷ºëººëºãäñºí áàéõ àñóóäàë ¯íäñýí õóóëü çºð÷ñºí ãýäýã íü òîäîðõîé õàðàãäàæ
áàéíà. ªºð ÿìàð ç¿éë¿¿ä áàéíà âý? Òóõàéëáàë òîãòîëöîîíû òóõàé àñóóäëûã èõ ÿðüæ áàéãàà.
- Áè áîë ýíý òîãòîëöîîíû òóõàé á¿ð ãàéõ÷èõààä áàéíà. Îéëãîõ
òàëààñ íü õàðúÿ ãýýä ÷ óõààí õ¿ðýõã¿é þì. ßàõààðàà èéì õóóëü ãàðñíûã åð îéëãîõã¿é
áàéíà. Óã íü õóóëü÷èä Ä. Ë¿íäýýæàíöàí áàãøèéí áîëîí Á. ×èìèä áàãøèéí óäèðäñàí áàãóóäûí
òºñëèéí àëü íýãýýð íü áàòëàãäàõ, ¿ã¿é áîë ýíý õî¸ð òºñëèéí ñàéí ìóóã ÿðèàä íýã àÿòàéõàí
õóóëü ãàðàõ áàéõ ãýñýí áàéäëààð õàðæ áàéñàí. Õîëèìîã òîãòîëöîî ãýýä áàéãàà äýýð
ìàæîðèòàð, ïðîïîðöèîíàëèéí àëèéã íü äàâóó ñîíãîõ âý ãýäýã àñóóäàëä ÓÈÕ óëñ òºðèéí
ñîíãîëò õèéõ ¸ñòîé áàéñàí. Ãýòýë ïðîïîðöèîíàëèéã áàãàñãàæ, äýýð íü øèëæèíý, ãóëñàíà
ãýäýã àéõòàð òîìú¸îëîë îðóóëæ èðñýí. Òýãýýä ò¿¿íèéãýý ýíý áîë õîëèìîã òîãòîëöîî
ãýæ òàéëáàðëàæ áàéíà. Ýíý áîë õîëèìîã òîãòîëöîî áèø ýíý áîë áàíòàí òîãòîëöîî.
-ßàãààä
áàíòàí òîãòîëöîî ãýæ. Òà àðàé äýëãýð¿¿ëæ ÿðèõã¿é þó?
- Ýõíèé 48 íü ìàæîðèòàðààð, ¿ëäñýí 28 íü ïðîïîðöèîíàëààð ãýñýí
þì áàéõ ãýæ áîäîæ áàéòàë íàðèéí õàðààä áàéñàí ÷èíü ýõíèé 48 íü ïðîïîðöèîíàëèéí
28 äýýðýý äàõèí áè÷èãäýýä õî¸ð óäàà íýð äýâøèæ áàéãàà þì áèëýý. Òýãýýä øèëæèíý ãýæ
áàéãàà. Óíàñàí áºõ äàõèí äàõèí áàðèëäààä áàéæ áîëîõã¿é áèç äýý.
- Ãàäààä óëñàä îðøèí ñóóãàà èðãýäèéí ñîíãóóëèéí ýðõèéí
òàëààð øèíýýð òóñãàãäñàí. Ýíý òàëààð þó ãýæ áîäîæ áàéíà âý?
-Ãàäààä óëñàä îðøèí ñóóãàà èðãýäèéí ñîíãóóëèéí ýðõèéã áàòàëãààæóóëñàí
øèíæòýé çààëò îðñîí íü ñàéøàëòàé áîëîâ÷ äàðààõ áàéäëààð ó÷èð äóòàãäàëòàéãààð òóñãàñàí.
Òóõàéëáàë øèíý õóóëèéí 6.7.2-ò “Ãàäààä óëñàä áàéãàà ñîíãóóëèéí ýðõ á¿õèé èðãýí çºâõºí ñîíãóóëüä îðîëöîæ áàéãàà íàì, ýâñëèéí òºëºº
ñàíàëàà ºãºõ” ãýñýí áàéíà. Ýíý íü èðãýäèéí ¯íäñýí õóóëèàð îëãîñîí ñîíãîõ ýðõèéã
çºð÷èæ çºâõºí íàìûí òºëºº ñàíàëàà ºãºõººð ÿâöóó áàéäëààð çîõèöóóëæýý. Ýíý áîë çºâõºí
õî¸ð òîì íàìä àøèãòàé. Ãóðàâäàã÷ íàìóóäûí áîäëîãî, ¿éë àæèëëàãààã ãàäààäàä áàéãàà
ìîíãîë÷óóä òýð á¿ð ìýäýõã¿é ø¿¿ äýý. Õýäèéãýýð
ãàäààä óëñàä áàéãàà èðãýí òóõàéí òîéðîãò íýð äýâøèã÷èéã äýìæèõ áîëîìæã¿é õýäèé ÷
¿¿íèéã îëîí óëñûí æèøãýýñ õàðàõàä òóõàéí èðãýíèé õàìãèéí ñ¿¿ëä òºðºëõ íóòàãòàà îðøèí
ñóóæ áàéñàí òîéðîãò íýð äýâøèã÷ýýñ ñîíãîõ áîëîìæ îëãîõ áàéäëààð çîõèöóóëñàí íü áèé.
Ãýòýë ýäãýýð íºõöºë áîëîìæèéã õàðãàëçñàíã¿é. ̺í õóóëèéí 6.8-ä “Ìîíãîë Óëñûí äèïëîìàò
òºëººëºã÷èéí ãàçàð áàéðëàäàã ãàäààä óëñàä áàéãàà ñîíãóóëèéí
ýðõ á¿õèé èðãýä ñîíãóóëüä îðîëöîõ, òýäíèé ñàíàëûã àâàõòàé õîëáîãäñîí
æóðìûã Ñîíãóóëèéí åðºíõèé õîðîî, ãàäààä õàðèëöààíû àñóóäàë ýðõýëñýí Çàñãèéí ãàçðûí
ãèø¿¿í õàìòðàí áàòàëæ, ìºðä¿¿ëíý” ãýæýý. Ãýòýë
àëèâàà àðä÷èëñàí óëñ îðîíä ñîíãóóëèéí ýðõ íü ¯íäñýí õóóëèàð áàòàëãààæèæ, ò¿¿íèéã
íü îðãàíèê õóóëèàð ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæèéã íü õàíãàæ çîõèöóóëäàã áèëýý. Ãýòýë
øèíý õóóëèéí äýýðõ õýñýãò çààñíààð ãàäààä óëñàä ñóóãàà èðãýäèéí ñîíãóóëèéí ýðõèéã
îðãàíèê õóóëèàð áóñ Ãàäààä õàðèëöààíû ñàéä, Ñîíãóóëèéí åðºíõèé õîðîî õî¸ðûí õàìòàðñàí
æóðìààð çîõèöóóëàõààð õóóëü÷èëñàí îíîâ÷òîé áóñ áºãººä ¯íäñýí õóóëèàð îëãîñîí ñîíãîõ
ýðõèéã õºíäñºí çîõèöóóëàëò þì. Çàñãèéí ãàçàð áîë óëñ îðîí äàÿàð õóóëü òîãòîîìæèéí
áèåëýëòèéã ë õàíãàæ àæèëëàõ ¿íäñýí ÷èã ¿¿ðýã á¿õèé áàéãóóëëàãà áîëîõîîñ áèø ¯íäñýí
õóóëèàð áàòàëãààæèæ, îðãàíèê õóóëèàð õýëáýðæèõ ¸ñòîé ¿íäñýí ýðõèéã æóðàìëàí çîõèöóóëàõ
ýðõ õýìæýý áàéõ ¸ñã¿é þì. ͺ㺺òýéã¿¿ð Ñîíãóóëèéí åðºíõèé õîðîî áîë ñîíãóóëèéã áýëòãýí
ÿâóóëàõ àæëûã íýãäñýí óäèðäëàãààð õàíãàõ ÷èã ¿¿ðýã á¿õèé ººðººð õýëáýë çîõèîí áàéãóóëàëò,
òåõíèêèéí øèíæòýé ç¿éëèéã õàðèóöäàã áàéãóóëëàãà þì.
-Ñîíãóóëèéí åðºíõèé õîðîî ãýñíýýñ ÑÅÕ Äýýä ø¿¿õýä óã õóóëèéã
òàéëáàðëóóëàõààð õ¿ñýëò ãàðãàñàí. Äýýä ø¿¿õ îéëãîìæã¿é ç¿éëñèéã îéëãîìæòîé áîëãîîä
ãàðãàõ áîëîìæ áèé þó?
-Äýýä ø¿¿õ ìàðãààí ãàðñàí òîõèîëäîëä
ë õóóëü òàéëáàðëàõ ¸ñòîé. Õàðàìñàëòàé íü ¯íäñýí õóóëèéí öýö Äýýä ø¿¿õ ìàðãààí ãàðñàí,
ãàðààã¿é õàìààã¿é õóóëü òàéëáàðëàíà õýìýýí ¯íäñýí õóóëèéã òàéëáàðëàñàí þì. ¯¿íýýñ
áîëîîä õóóëü òîãòîîã÷èéí äóòóó îðõèñíûã íºõäºã ãàçàð áîëæ õóâèðààä áàéíà. Õóóëü
õýðýãæ¿¿ëýã÷èä õàìãèéí õ¿íäèéã íóðóóí äýýðýý ¿¿ðäýã. Ýíý óäàà ÷ ÑÅÕ-íûõîí ¿¿ðýõ
¸ñòîéãîîñîî èë¿¿ã ¿¿ðýõýýð õàðàãäàæ áàéíà.
No comments:
Post a Comment