Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн 40-өөд
заалтыг тайлбарлуулахаар Улсын дээд шүүхэд хандаад байгаа тухайд
Монгол Улсын Их Хурлаас 2011 оны 12
дугаар сарын 15-ны өдөр баталсан Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хууль,
2011 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдөр баталсан Сонгуулийн автоматжуулсан
системийн тухай хуулийн нийт 40 гаруй зүйл, заалтыг тайлбарлуулахаар СЕХ-ноос 2012
оны 2 дугаар сарын 2-ны өдрийн 42 тоот албан бичгээр УДШ-д хүргүүлснийг Улсын
дээд шүүхээс хүлээн авах боломжгүй буюу Дээд
шүүх УИХ-ын сонгуулийн тухай болон Сонгуулийн автоматжуулсан системийн
тухай хуулийн зарим зүйл, заалтыг тайлбарлах үндэслэл байхгүй гэсэн хариу
өгчээ. УИХ-аас шинэчилсэн найруулгаар баталсан УИХ-ын сонгуулийн тухай хуулийн
зүйл, заалтаар эрхзүйн маргаан гараагүй байхад урьдчилж тайлбарлах шаардлагагүй
гэж Дээд шүүх үзэж байгаа юм байна. Өөрөөр хэлбэл, хуулийг хэрэгжүүлэх аргачлал
болгож тайлбар гаргах нь зохимжгүй гэж үзжээ. Гэтэл Сонгуулийн
ерөнхий хороо дахин хандсан бололтой юм.
Онолын суурь зарчмаар энэ нь зөвүү
1991 онд Улсын Бага Хурал Дампурлын
тухай хууль батлахдаа хоёрдугаарт энэ хуулийг тайлбарлахыг дээд шүүхэд даалгаж
байсан тохиолдол гарч байжээ. Одоо бол ийм практик арай ч байхгүй.
Гэхдээ нэг агентлаг, нэг этгээд
хүсэлт гаргангууд түүнийг нь үндэслээд Дээд шүүх тайлбар гаргасан тохиолдол
өнөгөрсөн хугацаанд зөндөө гарч байсан. Эргээд энэ тайлбар нь хуультайгаа
зөрчилддөг. Үүнийг Улсын Их Хурал хянадаггүй, хянах механизм ч байхгүй байдаг.
Гэвч энэ тайлбар нь шүүхүүд хэрэглээд хэрэг, маргааныг шийдээд байдаг.
Үүнээс үүдээд судлаачид Дээд шүүхийг
хууль тогтоогчийн эрх мэдлийг хэрэгжүүлээд байна. Хууль тогтоогчийн байр
сууринд авчраад байна гэсэн шүүмжлэл тасардаггүй байсан.
Сонгуулийн хуулийн хувьд
ч Óëñûí
Èõ Õóðëûí ñîíãóóëèéí õóóëü áàòëàãäñàíû äàðàà óëàìæëàë áîëãîí ÓÄØ-ýýñ òàéëáàð àâхыг хүсдэг áîëëîî. 2005 îíä ÓÈÕÑÒÕ
õóóëü áàòëàãäàõàä ìºí ë ÓÄØ-ýýñ òàéëáàð ãàð÷ áàéñàí[1].
Õýäèéãýýð õóóëüä òîäîðõîéã¿é ç¿éë òóññàíûã àëáàí ¸ñîîð
òàéëáàðëàõ õýðýãöýý ¿¿ñýõèéã ¿ã¿éñãýõ àðãàã¿é ÷ ýíý íü ýðõ ç¿éí îíîëûí õóâüä
çºð÷èë人íòýé àñóóäëûã ¿¿ñãýíý. Ó÷èð íü:
Ìîíãîë Óëñûí õóâüä ¯íäñýí õóóëèéí Òàâäóãààð ç¿éëèéí 5.4/ “¯íäñýí õóóëèàñ áóñàä õóóëèéã çºâ õýðýãëýõ òàëààð àëáàí
¸ñíû òàéëáàð ãàðãàõ” ýðõ
Óëñûí äýýä ø¿¿õ ë õàäãàëàãäàæ õóóëü òàéëáàðëàæ òîãòîîë ãàðãàäàã ãýñýí îéëãîëò
òºëºâøñºí.
Ãýâ÷ ÓÄØ-èéí ийнхүү гарсан
òàéëáàð нь òóõàéí ìàðãààíòàé õàðèëöààã øèéäâýðëýõýýñýý èë¿¿ åðºíõèé õèéñâýð áàéäëààð ãàðäàã.
Ýíý íü òîäîðõîé êàçóñò
áóþó ìàðãààíä îðîëöîæ áóé ñóáúåêòýä
ø¿¿õèéí øèéäâýð òàéëáàð áîëæ õ¿ðýõ áèø òóõàéí õýì õýìæýýã òàéëáàðëàñàí
àáñòðàêò áóþó åðºíõèé, õèéñâýð øèíæòýé
òàéëáàð áîëîõ þì.
Ýðõ ç¿éí îíîëä õóóëü
õýðýãëýõ ýðõ á¿õèé ñóáúåêò, ýíý íü òîäîðõîé ìàðãààíûã øèéäâýðëýæ áóé ø¿¿õ,
òóõàéí òîõèîëäîë á¿ðò õóóëèéí ç¿éë çààëòûã, ýðõ ç¿éí õýì õýìæýýã òàéëáàðëàõ
åðºíõèé áîëîí òóñãàé àðãûí òóñëàìæòàéãààð õóóëèéã òàéëáàðëàí õýðýãëýæ ¿¿íèé ¿ð
ä¿íä òîäîðõîé õóóëü ç¿éí ¿ð äàãàâàð á¿õèé øèéäâýð ãàðãàäàã. Òýðíýýñ
áèø õóóëü òîãòîîã÷èéí îéëãîìæã¿é áàéäëààð áàòàëñàí õóóëèéã òàéëáàðëàæ, ø¿¿õèéã
õóóëü òîãòîîã÷èéí áàéð ñóóðèíä î÷èõóéö õýìæýýíä àâàà÷èõ íü ýðõ ç¿éí îíîëûí
ñóóðü çàð÷èìààñ ãàæóóäóóëæ áóé àñóóäàë þì.
¯íäñýí õóóëèéí Òàâäóãààð
ç¿éëèéí 5.4/ “¯íäñýí õóóëèàñ
áóñàä õóóëèéã çºâ õýðýãëýõ òàëààð àëáàí ¸ñíû òàéëáàð ãàðãàõ” гэсэн Үндсэн
хуулийн цаад санаа бол Дээд шүүхийн
гаргасан шийдвэрийн үндэслэл хэсэг нь тайлбар гэж ойлгогдож хэргэлэгдэнэ.
Өөрөөр хэлбэл тодорхой асуудлаар маргаан үүсээд түүний тухайлсан хуулийн заалт
тухайлбал УИХСТХ-ийн 47.5 ч гэдэг юмуу ийм тодорхой асуудлаар шүүхээр
шийдвэрлэгдээд тэр нь Улсын дээд шүүхэд хүрвэл Дээд шүүх эцсийн шийдвэрийг
гаргах явцдаа тухайн маргаан бүхий хуулийн зүйл, заалтыг шийдвэрийнхээ үндэслэл
хэсгээр тайлбарлдаг ийм жишиг манайд жишиг тогтох алхамаа хийж байна.
Өөрөөр хэлбэл тодорхой
казуст л тайлбар хийдэг байх онолын зөв зарчим хэрэгжих практик болоод эрх зүйн
үндэслэл зөв бүрдэж байна. Үүнийг саяхан 2012 оны 3 дугаар сарын 7-ны өдөр
батлагдсан Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуульд ч тодорхой баталгаажуулж заажээ. Энэ
хууль 2013 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр үйлчлэх юм. Тухайлбал
шинэ хуулийн 17.3.1-д “Үндсэн хуулиас
бусад хуулийг зөв хэрэглэх талаар албан ёсны тайлбарыг тодорхой хэрэг,
маргааныг хянан шийдвэрлэх замаар гаргах бөгөөд тайлбарыг тогтомол нийтлэх”
гэж заажээ.
Манай хууль шүүхийн практик дахь зарим нэг буруу
жишиг засагдаж л байна.
Харин СЕХ УИХ-ын
сонгуулийн тухай хуулийн холбогдох зүйл, хэсгийг тайлбарлуулахаар дахин дахин
хандаад байгаад гайхах зүйл олон байна.
Энэ нь нэг бол хууль тогтоогч тун
ойлгомжгүй, салаа утга бүхий ойлгогдох зохицуулалттай хууль баталж, харамсалтай
нь уг хуулийг боловсруулж, хэлэлцэх үед ажлын хэсэгт СЕХ-ны зохих
бүрэлдэхүүн төлөөлөл өөрөө орж ажилласан байдаг. Тэгээд эргээд хуулиа
хэрэглэх гэхээр ойлгомжгүй зүйл гараад ирсэн. Нөгөөтэйгүүр СЕХ маргаантай байж
болзошгүй асуудлаар өөр өөр сонирхол бүхий этгээдүүд өөрөөр тайлбарлаад маргаан
хийж болзошгүй гэсэн үүднээс уг асуудлыг шүүхээр тайлбарлуулах гэсэн санаа юм
уу л гэж ойлгогдход хүрч байна. Та бүхэн саналаа хуваалцаарай.
No comments:
Post a Comment